Đời sống Mâm cơm ngày hè xứ Nghệ

Giả cầy ướp mật mía, cá trích nướng hoặc rán, dọc mùng muối ăn kèm bánh khô, cà pháo tươi chấm mắm tôm, rau khoai lang luộc là những món ăn đưa miệng ngày hè.
- 800 gr móng giò (1 cái móng giò sau)
- 400 gr cá trích
- 1 bó rau khoai lang
- Mùng muối chua, bánh khô Đô Lương
- Rau sống: Xà lách, kinh giới, húng, mùi...
- Rau gia vị: Lá tắt, riềng, sả, lá chanh
- Gia vị: Muối hạt, đường, ruốc hôi (mắm tôm), ruốc chua, mật mía, tương Nam Đàn, nước chè chát
- Dầu ăn hoặc mỡ lợn
- Tráng miệng: Hoa quả theo mùa
Giả cầy
Với khí hậu khắc nghiệt nên hầu hết các món ăn người miền Trung có vị cay mặn ngọt đậm đà để "ăn cho no cho chắc" khi mưa bão tới bất cứ lúc nào. Màu sắc cũng thiên về đỏ và nâu sậm ''bắt'' lên từ mật mía rất riêng của xứ Nghệ.
Giả cầy Nghệ Tĩnh mang hương vị riêng với các vị hòa quyện vào nhau: ngọt đượm từ mật mía, chan chát từ nước chè xanh, dậy mùi thơm nồng từ lá tắt (quýt hôi), mặn mòi từ ruốc hôi (mắm tôm). Ngoài thịt móng giò thì dùng ngan già nấu giả cầy cũng bắt vị. Món ăn dân dã này thường ăn kèm bún hoặc bánh mướt.
Cá trích nướng hoặc rán
Cá trích là loại cá biển nhỏ giàu canxi và dinh dưỡng, giá rẻ. Cá trích nướng là ẩm thực đặc trưng của xứ Nghệ với thịt thơm bùi, béo ngậy. Cá trích khi bắt lên từ biển nướng trực tiếp thường ăn cùng rau sống, lá sung cuốn với bánh mướt nóng. Còn nếu mua cá vận chuyển xa thì chiên (rán) giòn tan cuốn cùng lá lốt sẽ ăn được cả xương giòn, chấm cùng muối tiêu chanh.
Giá cá trích nướng bán trực tiếp ở biển 30.000 - 40.000 đồng/kg, còn khi vận chuyển ra Hà Nội dao động 75.000 - 90.000 đồng/kg.
Dọc mùng muối chua
Dọc mùng muối chua là món ăn dân dã thường thấy trong bữa cơm thường ngày của người dân Nghệ An. Trong vườn, các gia đình xứ Nghệ thường trồng vạt mùng xanh tốt cạnh giếng nước.
Từ dọc mùng muối có thể biến tấu thành nhiều món ngon như: dưa mùng trộn giá đỗ rắc chút lá chanh rồi kẹp bánh khô Đô Lương chấm ruốc chua hoặc mắm tôm, dưa mùng nấu canh cá, nấu ngao...
Cà pháo chấm mắm tôm
Sau buổi đồng áng vất vả, món cà pháo chấm mắm tôm đơn giản, rẻ tiền lại dễ đưa cơm ngày hè. Cà pháo chọn quả bánh tẻ (không non quá hay già quá), cắt bỏ cuống rồi cắt đôi hoặc ba ngâm vào nước muối loãng để khử bớt độc tố cũng như giúp cà không bị thâm đen. Mắm tôm lấy lượng vừa đủ ăn cho vào bát, thêm chút đường, ớt cay (điều chỉnh theo khẩu vị cá nhân) rồi vắt chanh đánh bông lên. Khi ăn, vớt ra cà, thêm chút rau thơm rồi chấm mắm tôm. Vị giòn giòn của cà kết hợp rau thơm và mắm tôm đậm đà kích thích vị giác ngày nóng.
Rau khoai lang luộc
Theo y học cổ truyền, rau lang tính bình, vị ngọt, không độc, bổ hư tổn, ích khí lực, kiện tỳ vị, bổ thận âm, nhuận tràng, chữa tỳ hư, kém ăn. Rau lang chứa nhiều chất xơ giúp nhuận tràng, hỗ trợ tiêu hóa vào ngày nóng.
Rau lang nhặt lấy phần lá và cọng non, rửa sạch. Căn lượng nước ngập rau, thêm chút muối để tăng nhiệt độ sôi cho nước rồi bật bếp đun sôi. Khi nước sôi già, cho rau lang theo mẻ vào, dùng đũa tre hoặc gỗ nhấn chìm luộc chín tới, vớt ra để rổ thưa cho ráo nước, thoát nhiệt nhanh nên giữ được màu xanh và độ giòn ngon. Rau lang luộc chấm tương Nam Đàn là món ăn gắn liền với tuổi thơ nhiều người con xứ Nghệ.
Rau sống: Ăn kèm cá trích nướng hoặc rán, cà pháo không thể thiếu đĩa rau sống từ vườn nhà giúp cân bằng vị. Các loại rau nhặt rửa sạch, ngâm nước muối loãng rồi vẩy ráo nước.
Tráng miệng: Hoa quả theo mùa (tùy chọn).
Bùi Thủy