Sức khỏe Nổi mề đay bởi dị ứng thức ăn

Nhiều người bị ngứa, nổi mề đay sau khi ăn cơm, cá, dưa muối, đậu phộng; có trường hợp sốc phản vệ mà không biết bị dị ứng thức ăn thường ngày.
ThS.BS.CKI Trần Nguyễn Anh Thư, chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết tất cả thực phẩm từ động vật hay thực vật đều có thể khiến người ăn bị nổi mề đay. Có hàng nghìn dị nguyên gây bệnh mề đay nhưng hiện chỉ 60 dị nguyên có thể xét nghiệm chẩn đoán.
Mề đay xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng với tác nhân gây dị ứng, biểu hiện đặc trưng là nổi sẩn phù da kèm sưng ngứa, đau rát một vài vùng hoặc toàn thân. Nghiêm trọng hơn, người bệnh bị khó thở, nôn mửa, tiêu chảy, thậm chí sốc phản vệ, tử vong.
Mỗi tuần Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM tiếp nhận khoảng 30-40 ca nổi mề đay, trong đó 60% là do dị ứng với các món ăn thường ngày như cơm, cá, dưa muối...
Như chị Hiền, 43 tuổi, ngụ Long An, khoảng nửa năm nay xuất hiện các nốt sẩn phù nhỏ màu hồng nhạt, nổi lên trên bề mặt da ngay sau khi ăn. Chị nhận thấy mỗi lần ăn nhiều cơm, khoảng 2-3 chén, nhất là hôm nào ăn với đậu phộng, cá biển, hải sản thì triệu chứng nhiều hơn, kèm tiêu chảy. Càng gãi sẩn phù càng nhiều, nghĩ do thời tiết nóng bức hoặc "lạnh bụng" nên chị không đi khám. Gần đây ăn các món như ghẹ, hàu, mực, cơm rang dưa bò, canh bí đỏ đậu phộng... chị đau bụng dữ dội, nổi mề đay dày và sưng đau toàn thân.
Chị đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM khám, bác sĩ Thư chẩn đoán nổi mề đay cấp có phù mạch, điều trị kết hợp thuốc kháng histamin liều cao và corticosteroid toàn thân trong 3-7 ngày. Xét nghiệm 60 dị nguyên tìm nguyên nhân cho thấy chị Hiền dương tính với hàng loạt thực phẩm, gồm gạo (cơm), đậu phộng, mè (vừng), hạt hạnh nhân, hạt hướng dương, cacao, cá ngừ, cá hồi, cá thu, cua, tôm hùm, mực đại dương, vẹm xanh, hàu, nghêu, sò.
Mề đay gây sưng nề mặt một bệnh nhân dị ứng với hải sản. Ảnh minh họa: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Tương tự, anh Linh, 31 tuổi, ngụ TP HCM, thường xuyên nổi mề đay, sau khi ăn. Kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ kháng nguyên IgE tổng thể đặc hiệu dị nguyên của người bệnh là 7, nhưng không dương tính với 60 dị nguyên trong danh sách xét nghiệm. Nồng độ IgE tổng thể trên 0,35 IU/mL được xem là dương tính với dị nguyên, trong đó 3,50-17,49 IU/mL là dương tính mạnh vừa.
Khai thác bệnh sử, chế độ ăn uống, sinh hoạt của người bệnh, bác sĩ Thư phát hiện anh Linh bị nổi mề đay sau khi ăn các món lên men như cà muối, dưa muối, trái cây ngâm, mắm, chao, nước trái cây lên men, bia, tần suất ăn trung bình hai ngày một lần.
Cả hai người bệnh trên đều rất ngạc nhiên vì họ và gia đình ăn các thực phẩm này từ nhỏ, chưa từng gặp vấn đề. Đây cũng là thắc mắc chung của nhiều người khi được chẩn đoán nổi mề đay do các thực phẩm này vốn quen thuộc và lành tính.
"Khoảng 50% ca mề đay không tìm ra nguyên nhân và 50-60% người bị mề đay do di truyền (gene)", bác sĩ Thư nói, giải thích thêm phản ứng dị ứng có thể xảy ra ngay lập tức (cấp tính) sau vài phút tiếp xúc với dị nguyên. Tuy nhiên, dị ứng cũng có thể xuất hiện muộn sau vài ngày, thậm chí vài tuần.
Như chị Hiền đã có phản ứng từ lâu với các chất trong các thực phẩm trên nhưng mức độ nhẹ. Khi nạp cùng lúc nhiều dị nguyên, với số lượng lớn, cơ thể không dung nạp kịp gây biểu hiện và mức độ mề đay nặng hơn.
Mề đay trên da một bệnh nhân dị ứng với cua. Ảnh minh họa: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Bệnh nhân nổi mề đay ở mức nhẹ tới trung bình, được chỉ định sử dụng thuốc kháng histamin kéo dài nhằm khống chế bệnh bùng phát và giảm nguy cơ trở nặng như khó thở, tụt huyết áp, rối loạn tim mạch, sốc phản vệ. Đồng thời, người bệnh phải ngưng sử dụng các thức ăn gây dị ứng và ăn thăm dò cơ địa với các thực phẩm mới.
Riêng chị Hiền phải kiêng ăn cơm thì rất khó thực hiện. Bác sĩ Thư hướng dẫn chị vo kỹ gạo nhiều lần trước khi nấu, giảm phần nào lượng dị nguyên chủ yếu tập trung ở lớp ngoài của hạt gạo, giảm nguồn cung cấp tinh bột từ gạo. Chị có thể thay thế cơm bằng các loại tinh bột khác như khoai tây, khoai lang, ngô, bánh mì... để hạn chế nguy cơ nổi mề đay.
Bác sĩ Thư cho biết một người có thể do một hoặc nhiều dị nguyên cùng lúc, nhưng dị nguyên này thường không gây bệnh suốt đời. Phản ứng dị ứng giảm và mất dần tính mẫn cảm với tác nhân đó sau một thời gian do sự dung nạp miễn dịch của cơ thể. Do đó, không cần kiêng khem kéo dài một loại thực phẩm nào, ngoại trừ những món gây phản ứng dị ứng cấp tính như sốc phản vệ. Người bệnh cũng cần cân đối nguồn dinh dưỡng thay thế để tránh bị suy dinh dưỡng, thiếu chất.
Bác sĩ Anh Thư khám cho một người bệnh. Ảnh minh họa: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Cha mẹ có cơ địa dị ứng, nổi nên cẩn trọng khi cho con tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ. Khi trẻ bắt đầu ăn dặm nên dùng các thực phẩm mà cha mẹ không dị ứng và tránh các loại thức ăn đóng hộp, lên men. Người có tiền sử dị ứng thực phẩm nặng, từng sốc phản vệ cần lưu ý khi chọn thực phẩm, xem kỹ thành phần và các chất phụ gia được ghi trên nhãn mác trước khi mua, mang theo thuốc chống dị ứng để xử trí kịp thời.
Thực phẩm từ động vật dễ gây dị ứng như sữa bò, lòng trắng trứng, pho mát, cua, tôm, cá thu, cá ngừ, cá tuyết đen, cá hồi, cá bơn sao, cá minh thái, tôm hùm, mực đại dương, lươn, vẹm xanh, hàu, nghêu, sò, nhộng tằm, thịt lợn, gà, bò, cừu.
Thực phẩm từ thực vật có thể dẫn đến dị ứng như gạo, kiều mạch, đậu phộng, đậu nành, lúa mì, lúa mạch, lúa mạch đen, ngải cứu, nấm, đào, táo, vừng, nấm men bánh mì, ngô, cà rốt, khoai tây, tỏi, hành tây, dưa chuột, cà chua, cam, chanh, dâu tây, kiwi, xoài, chuối, quả óc chó, hạt phỉ, hạt hạnh nhân, thông, hướng dương, ca cao.
Nếu mề đay ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống, người bệnh cần đến bác sĩ chuyên khoa da liễu hoặc miễn dịch - dị ứng để được chẩn đoán nguyên nhân và có phương án điều trị phù hợp.
Thư Anh