Vì sao phải đợi Thủ tướng mới, việc cấm bán xe chạy xăng và dầu diesel mới được khôi phục ở Anh?

Mới đây, ông Keir Starmer đã giành thắng lợi trong cuộc bầu cử, sẽ chính thức trở thành tân Thủ tướng Anh. Trong số những kế hoạch mà ông Keir Starmer và Đảng Lao động của mình cam kết, kế hoạch cấm bán xe xăng và dầu diesel sẽ tiếp tục quay lại kế hoạch cũ - bắt đầu từ năm 2030.
Trên thực tế, mốc cấm bán xe sử dụng động cơ đốt trong đã dời từ năm 2030 sang năm 2035 dưới thời của Thủ tướng Rishi Sunak của Đảng Bảo thủ. Việc Đảng Lao động tiếp tục kế hoạch cũ được cho là "mang lại sự đảm bảo cho các nhà sản xuất".

ANH CẤM BÁN XE XĂNG, DẦU DIESEL TỪ NĂM 2030​

Chính phủ Anh đã từng rất mạnh mẽ trong kế hoạch cấm bán xe sử dụng động cơ đốt trong. Theo đó, gần cuối năm 2020, Chính phủ Anh đã quyết định sẽ cấm bán ô tô sử dụng xăng và dầu diesel từ năm 2030 trong cam kết tiến đến tương lai không phát thải (Net Zero) của mình. Kế hoạch này đã biến Anh trở thành quốc gia G7 nhanh nhất loại bỏ khí thải carbon trên ô tô và xe van.
Tuy nhiên, tới tháng 9/2023, Chính phủ Anh dưới thời Thủ tướng Rishi Sunak của Đảng Bảo thủ đã quyết định dời mốc cấm bán này từ năm 2030 sang năm 2035. Với kế hoạch này, 80% ô tô và 70% xe van được bán ra tới năm 2030 đều phải là xe không phát thải; tỷ lệ 100% sẽ trở thành bắt buộc từ năm 2035.

Anh áp dụng lệnh cấm và hạn chế xe phát thải khí CO2 tại một số khu vực.
Quyết định lùi thời hạn chỉ sau khoảng 3 năm áp dụng đã khiến các nhà sản xuất xe có những phản ứng trái ngược. Nếu như Jaguar - Land Rover cho rằng đây là quyết định "mang tính thực tiễn", và Toyota "rất vui", thì bà Lisa Brankin, Giám đốc Ford Anh quốc, lại cho rằng thay đổi này sẽ "làm hỏng" công cuộc điện hóa giao thông.
Đồng tình với bà Lisa Brankin, ông Mike Hawes - Chủ tịch Hiệp hội các Nhà sản xuất và Thương mại Xe dùng động cơ - cho rằng sẽ khiến người dân "bối rối và khó quyết".

Kế hoạch cấm bán xe xăng và dầu không thực hiện nhất quán khiến người dân khó theo kịp mục tiêu đặt ra.
Với việc quay lại lộ trình cũ, Đảng Lao động sẽ đặt ra yêu cầu về tỷ lệ ngày một cao xe không phát thải (Zero Emission Vehicles - ZEV) mà các hãng bán ra. Đảng Bảo thủ đã vạch ra tỷ lệ xe ZEV theo từng năm, đạt 92% vào năm 2033 trước khi chuyển đổi 100% vào năm 2035. Nhưng khi ông Keir Starmer của Đảng lao động lên nắm quyền Thủ tướng, các hãng xe có lẽ sẽ phải cố gắng hơn để đáp ứng yêu cầu của tỷ lệ ZEV bán ra 100% vào năm 2030.
Hiện tại, phương tiện sử dụng hydro và nhiên liệu nhân tạo không phát thải cũng được tính là ZEV, nhưng vì loại phương tiện này chưa phổ biến nên phương án gần như duy nhất là bán xe chạy điện.

Một chiếc taxi đang nạp điện tại trạm sạc công cộng ở Anh.
Để đạt được mục tiêu vào năm 2030, tân Thủ tướng Keir Starmer sẽ cần khuyến khích và thúc đẩy sử dụng ZEV. Đảng Lao động đã đưa ra cam kết sẽ hỗ trợ ngành công nghiệp sản xuất xe điện và người mua xe điện, đồng thời điều tra lý do khiến phí bảo hiểm cao bất thường đối với dòng xe này.
Đảng Lao động cũng sẽ có phương án giúp sử dụng xe điện dễ dàng hơn bằng cách "chuẩn hóa thông tin về tình trạng pin", từ đó giúp xe điện có thể bán lại dễ hơn trên thị trường xe cũ.

Chính phủ Anh sẽ đưa ra quy định về tình trạng pin xe điện, giúp việc mua bán ở thị trường xe cũ trở nên thuận tiện hơn.
Một điều cần lưu ý rằng kế hoạch này sẽ chỉ có tác động đến những xe được bán mới, tức là xe sử dụng động cơ đốt trong vẫn có thể tiếp tục được sử dụng và mua bán trên thị trường xe cũ.
Hiện nay, Anh cùng nhiều quốc gia khác trên thế giới, trong đó có Việt Nam, đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Để làm được điều này, chính phủ các nước cần lên kế hoạch cấm bán các loại phương tiện sử dụng động cơ đốt trong trước từ khoảng 10 năm đến 20 năm so với mốc Net Zero.
Các lý giải được đưa ra là xe sử dụng động cơ đốt trong có tuổi đời khoảng 20 năm; do vậy, việc cấm bán xe sử dụng động cơ đốt trong từ sớm sẽ giúp đạt mục tiêu Net Zero dễ dàng hơn.